အျမင္ေတြေျပာင္းလဲဖို႔ အတြက္ လူ႔အဖဲြ႕အစည္းတရပ္လုံး လိုအပ္ပါတယ္”

ဧရာ၀တီသတင္း
 ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၌ အေျခအေနမဲ့ ေတာင္းရမ္း စားေသာက္သူမ်ားႏွင့္ မိဘမဲ့ ေလလြင့္ကေလးမ်ား ထိန္းသိမ္းေရး အထူးစီမံခ်က္ျဖင့္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ေတာ္ စည္ပင္သာယာေရး ေကာ္မတီ လုံၿခဳံေရးႏွင့္ စည္းကမ္း ထိန္းသိမ္းေရးဌာနက ႏိုဝင္ဘာ ၆ ရက္မွ စတင္ကာ ၂ ပတ္ၾကာ ထိန္းသိမ္း ေဆာင္ရြက္လ်က္ ရွိေၾကာင္း သိရသည္။ အဆိုပါ ကိစၥႏွင့္ပတ္သက္၍ ကေလးသူငယ္ႏွင့္ အမ်ိဳးသမီး အခြင့္အေရး ေလ့လာ ေဆာင္ရြက္ေနသူ ဥပေဒပညာရွင္ ေဒၚခင္ခင္ေမကို ဧရာဝတီ သတင္းေထာက္ ေမစစ္ပိုင္က ေတြ႔ဆုံေမးျမန္း ထားပါသည္။

ေမး။ ။ ေလလြင့္ ကေလးသူငယ္ စီမံခ်က္အေပၚ ဘယ္လိုျမင္ပါသလဲ။

ေျဖ။ ။ ျပန္လည္ ထူေထာင္ေရးဆိုတာက အစကတည္းက လုပ္ေနခဲ့တဲ့ အစီအစဥ္ဆိုေပမယ့္ က်မတို႔ ျမင္တာကေတာ့ လမ္းေပၚ ေရာက္တဲ့ ကေလးတိုင္းက မိဘမဲ့ မဟုတ္ဘူး။ လမ္းေပၚမွာေနတဲ့ ကေလးတိုင္းကလည္း သူဖုန္းစား မဟုတ္ဘူး။ အိမ္ေျခရာမဲ့လည္း မဟုတ္ဘူး။ အိမ္မွာအဆင္မေျပလို႔ လမ္းေပၚေရာက္ေနတဲ့ ကေလးရွိသလို၊ တမိသားစုလုံး လမ္းေပၚမွာ အလုပ္လုပ္ စားေနတာေတြလည္း ရွိတယ္။ စီမံခ်က္ဆိုတဲ့ေနရာမွာ ဘာေတြျပႆနာ ရွိသလဲ ဆိုေတာ့ လမ္းေပၚမွာ ေတာင္းစားတဲ့ ကေလးေရာ၊ ေစ်းေရာင္းတဲ့ ကေလးေရာ၊ ရွိသမွ်ကေလးေတြ စုတ္စုတ္ျပတ္ျပတ္ဆို အကုန္ဖမ္းတယ္ ဆိုတာမ်ိဳးေတြ ရွိတယ္။

ကေလးေတြကို ထိန္းသိမ္းတဲ့ အစီအစဥ္က ေကာင္းပါတယ္။ အခုလို ထိန္းသိမ္းျခင္းအားျဖင့္ ကေလးစစ္သား စုေဆာင္းတာ၊ အဓမၼ ခိုင္းေစျခင္းခံရတာ၊ အႏိုင္က်င့္ခံရတာေတြ နည္းသြားႏုိင္တယ္။ လမ္းေပၚက ေလးအမ်ားစုဟာ ေယာက်္ားေလးေတြ ျဖစ္တယ္။ အႏၱရာယ္ က်ေရာက္ႏိုင္တာေတာ့ အားလံုး ကေလးေတြ ျဖစ္ေနတာေၾကာင့္ပါပဲ။ တခ်ိဳ႕က လမ္းေပၚက ေတာင္းရမ္းတဲ့ ကေလး ပေပ်ာက္သြားရင္ ႏိုင္ငံ့ဂုဏ္သိကၡာကုိ တက္ေစမယ္၊ လူကုန္ကူးမႈ ေလ်ာ့မယ္၊ မေတာ္တရားလုပ္တာ ေလ်ာ့မယ္လို႔ ထင္ၾကတယ္။ ဒီကေလးက ဘာျဖစ္လို႔ လမ္းေပၚ ေရာက္လာတာလဲ ဆိုတာေတာ့ မသိၾကဘူး။ သိဖို႔ လိုတယ္။ ဒါ အဓိကအခ်က္ပဲ။

ေမး။ ။ သက္ဆိုင္ရာ ဌာနေတြကုိ ပို႔ၿပီးေတာ့ အစီအမံေတြ လုပ္ေဆာင္ၾကတယ္ ဆုိတယ္လို႔ သိရပါတယ္။ အဲဒါနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ဘာေျပာခ်င္ပါသလဲ။

ေျဖ။ ။ မိဘမရွိတဲ့ ကေလးေတြကုိ သူတို႔က ၁၈ ႏွစ္ျပည့္သည္အထိ ထိန္းသိမ္းျပဳျပင္ ေစာင့္ေရွာက္မယ္လို႔ ေျပာၾကတယ္။ ဒါနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ဘာအစီအစဥ္ေတြ လုပ္ထားၿပီးၿပီလဲ။ သာမန္အားျဖင့္ လူငယ္ျပဳျပင္ထိန္းသိမ္းေရး ဆိုၿပီး ေက်ာင္းထား ေပးတယ္လို႔ ေျပာတယ္။ ကေလးတေယာက္ဟာ ေက်ာင္းမေနရတဲ့ ကေလးရွိသလို အသက္ႀကီးေနရင္ေရာ ေက်ာင္း ဘယ္လို ထားေပးမလဲ။ ျဖတ္ညႇပ္ကပ္လုပ္ၿပီး ထားမလား ။ ကေလးတေယာက္ကို ၁၈ ႏွစ္ ျပည့္တဲ့အခ်ိန္မွာ ဘာေတြ စီစဥ္ထားေပးၿပီးၿပီလဲ၊ သူ႔အသက္ေမြး ဝမ္းေက်ာင္းမႈအတြက္ ဘာေတြလုပ္ေပးထားလဲ၊ လူတေယာက္ အျပင္မွာ ရပ္တည္ ေနထိုင္မယ္ဆိုရင္ အဆင္ေျပေအာင္ ဘယ္လို လုပ္ေပးမလဲ၊ သူ႔ကုိ လက္ခံမယ့္ေနရာ ဘယ္ေနရာရွိလဲ ဆိုတာမ်ိဳးေတြ ပါ၀င္ရမွာေပါ့။

ေမး။ ။ လမ္းေပၚက ကေလးဆိုတာ ဘယ္လိုေၾကာင့္ ျဖစ္လာတယ္လို႔ ထင္လဲ။

ေျဖ။ ။ အမ်ားစုက ဆင္းရဲလို႔ ေရာက္လာတယ္ ဆိုၿပီး ေျပာတယ္။ ဒါေပမယ့္ တႏိုင္ငံလုံးၿခဳံၾကည့္ရင္ ဆင္းရဲတဲ့ဦးေရက အမ်ားစုပဲ။ ဒီေတာ့ ဆင္းရဲတဲ့ မိသားစုတိုင္းက ကေလးေတြ လမ္းေပၚေရာက္လာတာ မဟုတ္ဘူး။ ဆင္းရဲတာထက္ အသိပညာ မရွိမႈ၊ လူငယ္ေတြကို ျပဳစုပ်ိဳးေထာင္မႈ အားနည္းလို႔၊ ေနာက္တခုက ကေလး တက္ေနတဲ့ ေက်ာင္းမွာ အဆင္မေျပလို႔ ဆိုတာေတြ ရွိတယ္။ အဲဒီေတာ့ ေက်ာင္းေျပးရာက ရရာအလုပ္ လုပ္ရင္း အိမ္ေျပးျဖစ္သြားေရာ။ ဒါနဲ႔ လမ္းေပၚေရာက္သြားတာေတြ ရွိတယ္။ ဒီကေလး ေတြကို အိမ္ျပန္ပို႔တာေတြ ရွိတယ္။ မွန္တဲ့အတိုင္း ေျပာရရင္ စီမံခ်က္ေတြနဲ႔ လုပ္ေပမယ့္ မေအာင္ျမင္ပါဘူး။ ျပန္လည္ထူေထာင္ေရး လုပ္တယ္ ဆိုေပမယ့္ ကေလးအေတာ္မ်ားမ်ားက သူတို႔ရဲ႕ မူလ ပတ္ဝန္းက်င္ကုိ ျပန္ေရာက္သြားတယ္။

ကေလးသူငယ္ အခြင့္အေရးကို ၾကည့္ျပန္ေတာ့လည္း ကေလးဆိုတာ မိဘနဲ႔ပဲ ျပန္ေနရမယ္ဆိုတဲ့ အခ်က္ကို ေတြ႕ရတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျပန္ေနရတဲ့ မိဘဆီမွာ ေႏြးေထြးတဲ့ မိသားစု မဟုတ္ဘူး၊ စားရမဲ့ ေသာက္ရမဲ့ ျဖစ္ေနတယ္။ မိဘက ေမတၱာမေပးဘူး ဆိုရင္၊ မလိုလားဘူးဆိုရင္ ဒီကေလးကို မိဘရွိလို႔ မိဘေတြဆီ ျပန္ပို႔လည္း စိတ္ဆင္းရဲရမယ္။ ဒါေၾကာင့္ ထိန္းသိမ္းေရးက ကားေတြလာရင္ ေနာက္ကေန ေျပးလိုက္ၾကတဲ့ ကေလးေတြေတာင္ ရွိတယ္။ ကေလးတိုင္းဟာ ကေလး ထိန္းသိမ္းေရး စခန္းမွာ ေနခ်င္ၾကလို႔ေတာ့ မဟုတ္ဘူး။ တခ်ိဳ႕ကေလးေတြက အိမ္ကိုမျပန္ခ်င္တာ၊ မိေထြး၊ ပေထြးကုိေၾကာက္တာမ်ိဳး၊ ဒါေၾကာင့္ မျပန္ခ်င္တာမ်ိဳးေတြရွိတယ္။

ေမး။ ။ ေလလြင့္ကေလးသူငယ္ ကိစၥေတြကို စီမံခ်က္နဲ႔ လုပ္ေဆာင္ေနတာေတြက ေအာင္ျမင္မႈရွိပါသလား။

ေျဖ။ ။ ဒီမွာက ပေရာဂ်က္ေတြ လုပ္တယ္။ ဒါကလည္း အကန္႔အသတ္ ရွိတယ္။ သုံးလ၊ ေျခာက္လဆိုအၿပီး စသည့္ျဖင့္ ရွိတယ္။ ဒီလေတြ အတြင္းမွွာ ဒီကေလးက အိမ္ျပန္ေရာက္ရမယ္ ဆိုၿပီး မေရာက္ေရာက္ေအာင္ ျပန္လုပ္ရတာ။ ကိန္းဂဏန္းနဲ႔ပဲ အလုပ္လုပ္ၾကတယ္။ ေအာင္ျမင္မႈ အတြက္ကုိ ကိန္းဂဏန္းနဲ႔ပဲ ၾကည့္ အလုပ္လုပ္ၾကတယ္။

ေမး။ ။ ကေလးသူငယ္ ျပန္လည္ ထူေထာင္ေရး စခန္းေတြကေရာ ဘယ္လို အေျခအေနေတြ ရွိလဲ။

ေျဖ။ ။ တခ်ိဳ႕ သင္တန္းေက်ာင္းေတြမွာက ကေလးေတြကုိ ဒဏ္ေပးတဲ့ စနစ္ေတြရွိေနတယ္။ က်မတို႔ကေတာ့ ကေလးဆိုတာ အမွားလုပ္တယ္လို႔ မျမင္မိဘူး။ သူ မသိနားမလည္လို႔ ျဖစ္သြားတာလို႔ပဲ ခံစားရတယ္။

ေမး။ ။ ကေလးသူငယ္အေရး ကိုင္တြယ္မႈေတြမွာ ဘာေတြ လိုအပ္ခ်က္ရွိေနလဲ။

ေျဖ။ ။ ကေလးသူငယ္အေရး ကိုင္တြယ္မႈေတြမွာ သက္ဆိုင္ရာ ၿမိဳ႕နယ္အလုိက္ ရပ္ရြာ အေျချပဳ အဖဲြ႔အစည္းေတြရဲ႕ ပူးေပါင္း ပါဝင္မႈက အရမ္း အားနည္းေနတယ္။ ICRC လို NGO တခ်ိဳ႕ကလည္း ရန္ပုံေငြမရွိဘူးဆိုတဲ့ အေၾကာင္းျပခ်က္နဲ႔ ႏိုးထမႈ မရွိဘူး။

ေမး။ ။ ျပန္လည္ထူေထာင္ေရး အေပၚကိုေရာ ဘယ္လို အႀကံျပဳခ်င္လဲ။

ေျဖ။ ။ ျပန္လည္ထူေထာင္ေရး ဆိုတဲ့ ေနရာမွာလည္း ရုပ္ပိုင္းနဲ႔ စိတ္ပိုင္းဆိုၿပီး ႏွစ္မ်ိဳးရွိမယ္။ သူတို႔လိုအပ္တာေတြ ရုပ္ပိုင္းအရ ျဖည့္ဆည္း ေပးတယ္ဆိုေပမယ့္ စိတ္ မျပင္ရင္ ဘယ္လိုလုပ္မလဲ၊ စိတ္ကုိ ျပဳျပင္ဖို႔အတြက္လည္း ေတြးရမယ္။ လူမႈဝန္းက်င္ႀကီး တခုလုံးရဲ႕ အကူအညီကုိ ယူရမယ္။ ေတာင္းစားလို႔ မရဘူးဆိုရင္ ဘယ္သူမွ မေတာင္းေတာ့ဘူး။ ေတာင္းစားလို႔ ရေနလို႔ ေတာင္းစား ေနၾကတာေပါ့၊ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူလိုပဲ ေပးတဲ့သူမွာလည္း အျပစ္ရွိတယ္။

ေတာင္းစားတဲ့ ကေလးေတြထက္ အဲဒီကေလးေတြအေပၚ အကာအကြယ္ေပးေနတဲ့ လူေတြရဲ႕ အျမင္ကို ေျပာင္းဖို႔လည္း လိုေသးတယ္။ အျမင္ေတြေျပာင္းလဲဖို႔ အတြက္ လူ႔အဖဲြ႕အစည္းတရပ္လုံး လိုအပ္ပါတယ္။ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးေတြ လုပ္တယ္ ဆိုပါစို႔၊ တခ်ိဳ႕ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲဲေရး ေက်ာင္းေတြမွွာ အႏိုင္က်င့္ခံရတာေတြ အမ်ားႀကီးရွိေနတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီေက်ာင္းေတြမွာ ဒီလိုျဖစ္ေနလို႔ မျဖစ္သင့္ဘူး ေျပာေတာ့ ေျပာတဲ့သူရဲ႕ အိမ္ကုိေခၚသြားလို႔ ျပန္ေျပာရင္လည္း ေခၚသြားႏိုင္တဲ့ အေျခအေန မရွိၾကဘူးေလ။ သူတို႔ေတြကုိ လမ္းေပၚမွာ ထားလိုက္ရင္ ကေလးအခ်င္းခ်င္း လိင္တူဆက္ဆံတာေတြ၊ အခ်င္းခ်င္း အႏိုင္က်င့္တာေတြ ခံရႏိုင္တယ္။ ဒီလိုေပါက္ကရေတြ မျဖစ္ေအာင္ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္တဲ့ ေနရာမွာ ထိန္းသိမ္းတဲ့သူေတြကလည္း ကေလးေတြအေပၚ ေသေသခ်ာခ်ာ နားလည္တဲ့ သူေတြသာ ျဖစ္သင့္တယ္၊ လုပ္သင့္တယ္။

ေမး။ ။ ကေလးသူငယ္ အေရးကိစၥ ကိုင္တြယ္ေနတဲ့ အဖဲြ႕အစည္းေတြအေပၚေရာ ဘယ္လိုျမင္ပါသလဲ။

ေျဖ။ ။ အခုစီမံခ်က္မွာ ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရ အပါအဝင္ INGO ေတြ၊ NGO ေတြ အားလုံးပူးေပါင္းၿပီး လုပ္ေဆာင္ၾကမွာ ျဖစ္တယ္။ အဲဒီလို NGO ေတြမွာ လစာေကာင္းေကာင္းနဲ႔ ဝင္လုပ္ၿပီးေတာ့ သင္တန္း ၃ ပတ္တို႔၊ ၁ လတို႔ ေပးရုံေလာက္နဲ႔ေတာ့ စြမ္းရည္က ျပည့္လာမွာ မဟုတ္ဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ျပႆနာက NGO ေတြ ကိုယ္တိုင္ ေဖာက္ဖ်က္ၿပီးေတာ့ ကိုယ္တိုင္ ေစာင့္ေရွာက္ရတဲ့ အသက္မျပည့္ေသးတဲ့ ကေလးနဲ႔ လက္ထပ္ယူတဲ့ သူေတြ၊ နယ္စပ္မွာ ကေလးေတြ ေရာင္းစားတဲ့ ဇာတ္လမ္းမ်ိဳးေတြ ရွိတယ္။ ျပဳစုပ်ိဳးေထာင္ေရး လုပ္တဲ့အခါမွာ လုပ္တဲ့ သူရွိတယ္၊ ေငြေၾကး စိုက္ထုတ္မယ့္သူလည္း ရွိတယ္။ က်မတို႔ရဲ႕ ဖဲြ႕စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒႀကီးက အရမ္းေကာင္းတယ္။ အဲဒီအတိုင္းသာ လုပ္ပေစ က်မတို႔ အခြင့္အေရး အျပည့္အဝ ရမွာပဲ။

ေမး။ ။ ထူေထာင္ေရး လုပ္တဲ့အခါမွာ ဘယ္လိုေဆာင္ ရြက္သင့္တယ္ ထင္ပါသလဲ။

ေျဖ။ ။ ကေလးသူငယ္ ျပန္လည္ထူေထာင္ေရးနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ကေလးသူငယ္ အေျခခံမူႀကီးေလးရပ္ကုိ လုံးဝ နားလည္တဲ့သူ ျဖစ္ရမယ္။ ဒါေတြကို လုပ္တဲ့သူေတြဟာ တေယာက္တည္း လုပ္လို႔ မရပါဘူး။ ကေလးတေယာက္ရဲ႕ ျပႆနာဟာ ဘက္ေပါင္းစုံက ရႈပ္ေထြးၿပီး ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ ျပႆနာျဖစ္တယ္။ ေဂဟာပို႔လိုက္တယ္ ဆိုတာ တခုတည္းနဲ႔ေတာ့ ျပႆနာက ၿပီးမသြားေသးဘူး။ ေနာက္ဆက္တဲြေတြ ရွိတယ္။ အဲဒီေလာက္အထိ ၾကည့္ေပးႏိုင္မလား၊ ကေလးသူငယ္ေတြ ထိန္းသိမ္းတဲ့ ေနရာမွာ ဘယ္သူေတြက လုပ္မွာလဲ၊ စနစ္တက် ေလ့က်င့္ထားတဲ့ သူေတြလား၊ ေျမျပင္မွာ ထိန္းသိမ္းတဲ့ သူေတြက စနစ္တက် ေလ့က်င့္ထားရဲ႕လား။

လာစမ္းဆိုၿပီး နားပန္က်င္း၊ ကားေပၚတင္တာမ်ိဳး မလိုခ်င္ဘူး။ တခါတေလက်ရင္ ကေလးက လမ္းေပၚက ကေလးျဖစ္ခ်င္မွ ျဖစ္မွာေလ။ လမ္းေပၚက ကေလးနဲ႔ လာၿပီးစကားေျပာေနတဲ့ ကေလးတေယာက္လည္း ျဖစ္ခ်င္ျဖစ္မယ္၊ လူလူခ်င္းေတာ့ ခဲြလို႔ မရဘူး။ ကေလးေတြ႕တိုင္း လမ္းေပၚက ကေလးဆုိၿပီး ဖမ္းတာေတြ ျဖစ္ေနတတ္တယ္။ လမ္းေပၚမွာက်င္လည္ က်က္စား ေနတဲ့ ကေလးေတြဘက္က ရပ္တည္ေပးမယ့္ ဥပေဒသမား ဘယ္သူရွိမလဲ။ ဥပေဒသမား ရွိရမယ္ေလ။ လူတိုင္းမွာ အမွန္တရားရွိတယ္။ ခါးပိုက္ႏႈိက္တဲ့ ကေလးနဲ႔ တျခားကေလးကုိ နည္းတမ်ိဳးတည္းနဲ႔ က်င့္သုံးလို႔မရဘူး။ အဲဒီလိုသာဆိုရင္ အတတ္ ေပါင္းစုံ ျဖစ္သြားမွာေပါ့။ ေနာက္တခုက လမ္းေပၚက ကေလးေတြ ေကာ္ရွဴတဲ့ ျပႆနာ။ ကေလးသူငယ္ေတြ တကယ္ အခြင့္အေရး ရရဲ႕လား ဆိုတာကုိ ကေလးသူငယ္ အခြင့္အေရး ေပတံနဲ႔ တိုင္းတာရမယ္။ ကေလးက လမ္းေပၚမွာ ေနခ်င္တယ္ ဆိုလို႔ လမ္းေပၚမွာ ထားရမယ္လို႔ ဆိုလိုတာ မဟုတ္ပါဘူး။

ေမး။ ။ ေတာင္းစားေနတဲ့ ကေလးေတြရဲ႕ ေနာက္ကြယ္ကေန ႀကိဳးကိုင္ ခိုင္းေစေနတာေတြ ရွိတဲ့အေပၚ အေရးယူမႈ အားနည္းေနတဲ့အေပၚ ဘာေျပာခ်င္လဲ။

ေျဖ။ ။ အဲဒါကုိ မကိုင္တြယ္ ၾကဘူးေလ။ ကေလးေတြကို အကြက္က်က် ဂိုဏ္းဖဲြ႔ၿပီး ေတာင္းရမ္း စားေသာက္ခိုင္းတဲ့ သူေတြကုိ ထိထိေရာက္ေရာက္ အေရးယူသင့္တယ္။ တိတိက်က် အေရးယူလာၿပီဆိုရင္ အဲဒါမ်ိဳး ေတာင္းစားတဲ့ ကေလးဆိုတာ အနည္းနဲ႔အမ်ား ေပ်ာက္သြားမွာေပါ့။ တခ်ိဳ႕က သာသနာ အေရၿခဳံၿပီး ကေလးေတြကို ခိုင္းစားေနတာမ်ိဳးေတြ ရွိေနတယ္။ ဒါမ်ိဳးေတြကို သက္ဆိုင္ရာက ခဲြျခားသိဖို႔ လိုတယ္။ ။