(ေသေသခ်ာခ်ာ မဖတ္ရင္လဲ စာညြန္ ့ေလး ေတာ့ ေပးေစခ်င္တယ္
ဒီေတာ့ ကိုုယ့္ လူမိုု. ဖြဖြေလးနဲ. ဟေပးၿပိး ဟိုု ၿပိဳင္ဖက္ျဖစ္တဲ့ မိုုးသီးက်ေတာ့ အပိုုင္း(၅) ခြဲၿပီး---မီးကင္သလိုု Grilled လုုပ္ခဲ့တာမ်ိဳ
းေတြ
ေရးသားခ့ဲေတာ့ အဲဒီလိုုမ်ိဳးဟာေတြဟာ စာနယ္ဇင္း က်င့္၀တ္ကိုု တကယ္
ေလးစားလိုုက္နာတဲ့ တန္ဘိုုးထားတဲ့ ေစာင့္စည္းတဲ့ သတင္းသမား Professional
Journalist ေတြက လုုပ္ေလ့ မရွိပါ။
စာနယ္ဇင္းလြတ္လပ္ခြင့္ကိုု ျပည္သူေတြ ၾကိဳက္သည္။ စာေပစီစစ္ေရးကိုု လူေတြက မလိုုလားပါ။ အဲဒီအထဲမွာ သတင္းသမားေတြက ပိုၿပီး စာနယ္ဇင္းလြတ္လပ္ခြင့္ ရွိေစခ်င္ၿပီး စာေပစီစစ္တဲ့ ဆင္ဆာအဖြဲ.ကိုု ပိုၿပီး မရွိေစခ်င္ဆံုုး အုုပ္စုုေတြပါ။ ။
တခ်ိန္တည္းမွာလည္း သတင္းသမားေတြကိုုယ္တိုုင္က တာ၀န္ခံ တာ၀န္ယူေသာ- Responsible and Reputatable ျဖစ္တဲ့ သတင္းသမား Professionalism ျဖစ္ဖိုု.လိုုသည္။ သတင္းသမားေတြ လိုုက္နာရမည့္ Journalistic ethic and Code of Conducts စည္းကမ္း က်င့္၀တ္ဆိုုတာေတြလဲ ေစာင့္စည္းဖိုု. လိုုပါသည္။
မွ်တမႈ-Fairness, ဘက္မလိုုက္မႈ-Impartiality, သမာသမတ္က်မႈ-Objectivity, တဖက္ေစာင္းနင္းမျဖစ္ျခင္း၊ ညီမွ်မႈျဖစ္ျခင္း-Balance ျဖစ္တဲ့အျပင္ အခ်က္အလက္ေတြ အေပၚမွာ အေျခခံရမည္ျဖစ္ပါသည္။ Based on Facts, not on fiction ျဖစ္ဖိုု.လိုုသလိုု အခ်က္အလက္ေတြကလည္း မွန္ကန္တိက်ဖိုု. Correct and Truthful ျဖစ္ရပါမည္။ News နဲ. Views— သတင္းနဲ. ထင္ျမင္ခ်က္ဟာ လံုုး၀ မတူပါ။)
ဒါေတြျဖစ္ဖိုု.ဆိုုတာကလည္း အျပန္အလွန္ ထိမ္းေၾကာင္းမႈ- Check and balance ျဖစ္ေနမွ သာ အလြဲးသံုုးစားျပဳျခင္း Abuse and Use the position လုုပ္ပိုုင္ခြင့္ေတြကိုု တလြဲမသံုုးနိုုင္မွာ ျဖစ္ပါသည္။
ကိုုယ့္ကိုုယ္ကိုု သမာဓိရွိတဲ့ တာ၀န္သိတဲ့ က်င့္၀တ္ ဂုုဏ္သိကၡာေတြနဲ. ညီညြတ္တဲ့ စနစ္တက် ေလ့လာၿပီး တတ္ကြ်မ္းတဲ့ သတင္းသမားတဦး Media Professional or Professional Journalist တဦးလိုု. ေၾကြးေၾကာ္ထားရင္ေတာ့ ကိုုယ္တိုုင္ကလည္း Professional ethic နဲ. ကိုုက္ညီရမည့္အျပင္ Code of Conducts လိုုက္နာေစာင့္ထိမ္းရမည့္ က်င့္၀တ္ေတြကိုုလည္း အၿမဲတမ္း ရိုုေသေလးစားဖိုု. လိုုပါသည္။ သတင္းေရးတဲ့အခါ ကိုုယ္ပိုုင္ ခံစားခ်က္ Personal view, personal appeal, personal feeling ေတြကိုု ခ်န္ထားခဲ့ရမွာ ျဖစ္ပါသည္။
သိုု.မွသာ တကယ္သတင္းသမားတဦးအေနျဖင့္လူေတြရဲ့ယံုုၾကည္ေလးစာမႈအားကိုုးမႈကိုု ေရရွည္ခံယူနိုုင္မည္ျဖစ္ပါသည္။
အဲလိုုမဟုုတ္ပဲ ကိုုယ့္လက္ထဲမွာ ရွိေနတဲ့ ကေလာင္တေခ်ာင္း၊ ကြန္ျပဴတာ တလံုုး အသံဖမ္း စက္တခုု ေနာက္ ကင္မရာတလံုုးရွိတာနဲ. ေျပာခ်င္တာ ေျပာမယ္ ေရးခ်င္တာ ေရးမယ္ ရိုုက္ ခ်င္တာေတြ ရိုုက္ၿပီး တင္ျပမယ္ဆိုုရင္ေတာ့ မၾကာခင္မွာပဲ အဲဒီ သတင္းသမားတဦးရဲ့ အလုုပ္ ေတြ ေရးသားတင္ျပမႈေတြနဲ. က်င့္၀တ္ စည္းကမ္းေတြကိုု ေစာင့္ထိမ္းမႈရွိတဲ့သူ ဟုုတ္ မဟုုတ္ စာဖတ္သူ ပရိတ္သတ္က အကဲျဖတ္ၿပီး တန္ဘိုုးကပ္ခါ ေစ်းျဖတ္တာကိုု ခံရမွာ ျဖစ္ပါသည္။
ကုုမၼဏီတခုုမွာ အစုုရွယ္ယာပိုုင္ရွင္ေတြက တကယ့္ ပိုုင္ရွင္ေတြျဖစ္သလိုု သတင္း မီဒီယာနဲ. စာနယ္ဇင္းေတြမွာလည္း စာဖတ္သူ ပရိတ္သတ္-Audience or Reader ေတြဟာ ပိုုင္ရွင္အစစ္ ရွယ္ယာ၀င္ေတြ ျဖစ္တယ္ဆိုုတာ မေမ့ေလ်ာ့ဖိုု. လိုုပါသည္။
ဒါေၾကာင့္ ပရိတ္သတ္ေတြကိုု မသိဖူးထင္ၿပီး ပါးပါးေလးနဲ. ငါေတာ့ ကစားလိုုက္မယ္ လိုုတဲ့သူ ကိုု တင္ၿပီး မလိုုသူကိုု ထိုုးခ်ဖိုု. ငါ့ကေလာင္ ငါ့လုုပ္ပိုုင္ခြင့္ ဂြင္ေလးနဲ. ဘိမ္းေမာင္းတီးမယ္ဆို ရင္ေတာ့ အဲဒီလိုု သိကၡာမရွိတဲ့ စာနယ္ဇင္း က်င့္၀တ္နဲ.မညီတဲ့ ဂုုဏ္သိကၡာမဲ့တဲ့ သတင္းသမား ဟာ ၾကာၾကာ ရပ္တည္နိုုင္မွာ မဟုုတ္ပါ။
သတင္းသမားအတြက္ ပရိသတ္၏ Trust ယံုုၾကည္ေလးစားမႈဟာ အခရာပါ။ အသက္ပါ။ ပရိ သတ္က မယံုုၾကည္ေတာ့ဖူးဆိုုရင္ျဖင့္ ဟားဗက္တကၠသိုုလ္ကေန စာနယ္ဇင္းနဲ. ေဒါက္တာ ဘြဲ. PhD ရထားလဲ သတင္းသမားအျဖစ္ ေရရွည္ရပ္တည္နိုုင္မွာ မဟုုတ္ပါ။
ေျပာရရင္ သတင္းသမားေတြဟာလည္း ေက်ာင္းဆရာေတြလိုုပဲ ေစတနာက အေတာ္ အေရး ၾကီးတဲ့အခ်က္ပါ။ ဘက္လိုုက္လိုု. မျဖစ္ပါ။ တဖက္ေစာင္းနင္း မလုုပ္သင့္ပါ။ ကိုုယ္လူ တင္ၿပီး တျခားသူကိုု နင္းဖိုု. ဖိမယ္ဆိုုရင္ ပရိသတ္က ျမင္တတ္တာမိုု. ကိုုယ့္ပဲ ေျခာက္ထဲ က်သြား မည္သာ။
အခုုတေလာ ျပည္ေတာ္ျပန္ေတြ နာမည္ပ်က္ႏွင့္ ေက်ာ္ေဇာ္တဲ့-BL-Black List ထဲက အေကာင္ၾကီးၾကီးဆိုုသူေတြ ျပည္ေတာ္ျပန္လာေတာ့ ျမန္မာျပည္မွာ အထူးသျဖင့္ ရန္ကုုန္ သတင္းေလာကမွာ သတင္းသမားေတြ ကုုလားဘုုရားပြဲလိုု ျဖစ္ေနခဲ့ပါတယ္။
ဘယ္နားမွာပဲ သံပံုုးပဲ တီးတီး ပန္းကန္ျပားပဲ ေခါက္ေခါက္ အရင္ဆံုုးနဲ. တရုုန္းရုုန္းနဲ. ကင္မရာ ေတြ တဖ်ပ္ဖ်ပ္နဲ. ထိပ္ဆံုုးက ေရာက္လာသူေတြဟာ သတင္းသမားေတြပါ။ ဒီေနရာမွာ ဘယ္ ေလာက္မ်ား သတင္းတန္ဘိုုး- News Worthy ျဖစ္လိုု.လည္း အခုုေလာက္ သဲသဲခပ္ ရြစိတက္ ေနရတာ ေမးစရာ ျဖစ္လာပါတယ္။ ရခိုုင္ကိစၥ၊ ေရၾကီးတဲ့ကိစၥ။ ေတာင္သူလယ္သမားေတြ ဆႏၶျပတဲ့ကိစၥ၊ လက္ပံေတာင္း ေတာင္မွာ ရြာသားေတြ ဆႏၵျပတဲ့ကိစၥ။ ကခ်င္က တိုုက္ပြဲကိစၥ။ ဒုုကၡသည္ေတြကိစၥ။ လြတ္ေတာ္မွာ Foreign Investment law ကိစၥေတြအတြက္ သတင္း ေထာက္ေတြ အခ်ိန္ယူ လူသံုုးၿပီး Dig and Depth ျဖစ္ေအာင္ Investigative Reporting ေတြ လုုပ္လိုု.ရတဲ့ Human Interest Stories ေတြ ရွိေနပါလ်က္ ထပ္ခါတလဲလဲ ဒီအေၾကာင္း ပဲ ေျပာေနတဲ့သူေတြေနာက္ တေကာက္ေကာက္လိုုက္ေနျခင္းဟာလည္း လြဲေတာ့ လြဲေနသလိုုပါ။
အဲဒီလိုုျဖစ္ေနရင္ေတာ့ သတင္းသမားေတြကိုု တန္ဘိုုးထားမွာ မဟုုတ္ပဲ လြယ္ပါတယ္ ပူတူး တူးဆိုုၿပီး အသံုုးခ်သြားမွာ စိုုးရိမ္ရပါသည္။ သတင္းသမားေတြ လာေစခ်င္ရင္ သံေခ်ာင္း ေခါက္ လိုုက္ယံုုပဲလိုု. ျဖစ္သြားနိုုင္ပါသည္။ သူမ်ားတိုုင္းျပည္ေတြမွာ သတင္းေထာက္ေတြ လာဖိုု. မနည္း အားထုုတ္ရၿပီး သတင္းေထာက္တဦးမွ မလာတဲ့ သတင္းစာရွင္းလင္းပြဲ ေတြ ေတာင္ရွိပါသည္။
တရုုန္းရုုန္းနဲ. ေနာက္ကေန တေကာက္ေကာက္လိုုက္ေနေပမယ့္ လုုပ္ရမည့္ အိမ္စာက်ေတာ့ မျပင္ ဆင္ထားပဲ ေရွ.ေရာက္တဲ့အခါ Open Questions ေတြ တင္ၿပီး မိုုက္ကရိုုဖုုန္းကိုု ပါးစပ္ နား ထိုုးအပ္တာဟာ သတင္းသမား စစ္စစ္ေတြရဲ့ လုုပ္ထံုုးမဟုုတ္ပါ။ ဘယ္လိုု ယူဆပါသလဲ ဘယ္လိုု ထင္ပါသလဲ။ ဘယ္လိုု ျမင္ပါသလဲ ဆိုုတဲ့--- ေျပာခ်င္တာ ေျပာခြင့္ရေအာင္ ဖြင့္ေပး ၿပီး သတင္းေမး သတင္းယူတာ တကယ့္ စစ္မွန္တဲ့ သတင္းသမား Professional Reporter ေတြက မလုုပ္က်ပါ။
လိုုခ်င္တဲ့အခ်က္အလက္ေတြကိုု ရေအာင္ ေသေသျခာျခာနဲ. ေမးခြန္းေတြကိုု လိုုတိုုရွင္းနွင့္ Craft လုုပ္ဖိုု. လိုုပါသည္။ ေျပာတဲ့အခါ ေသျခာနားေထာင္-Listening လုုပ္ၿပီး အေျဖထဲမွာ ဒိြဟျဖစ္တာ ျခားနားခ်က္ေတြရွိတာေတြပါလာရင္ Back-Up Question နဲ. Follow up လုုပ္ၿပီး လြတ္မထြက္ေအာင္ အမိအရ ဖမ္းဆုုပ္ထားဖိုု.ဆိုုတာ တကယ့္ ေတြ.ဆံုုေမးျမန္းခန္းရဲ့ အနုုပညာ Art of Interview လို. ေခၚရမွာပါ။
ရန္ကုုန္မွာ အခုုတေလာ နာမည္ထြက္ေနတဲ့ သတင္းေထာက္ အမ်ိဳးသမီးတဦး ကိုုနိုုင္ေအာင္ အိမ္မွာ အင္တာဗ်ဴးတဲ့အေၾကာင္း ဖတ္လိုုက္ရပါတယ္။ အင္တာမဗ်ဴးခင္ကတည္က ေမးခြန္း ေတြ ၾကိဳၿပီး အသိေပးတတ္တဲ့ က်မရဲ့ အက်င့္လိုု. စစျခင္း ဖတ္လိုုက္ရေတာ့-- ဟာ ဘယ္လိုု ဟာၾကီးလဲလိုု. တခါတည္း ေတြးမိပါတယ္။
တကယ္ေတာ့ နိုုင္ငံေရးသမားေတြက ေမးခြန္းေတြကိုု ၾကိဳသိခ်င္က်ေပမယ့္ Professional Journalist ေတြ ဘယ္ေတာ့မွ အဲဒီလိုုမ်ိဳး လုုပ္ဖိုု. ေတာင္းဆိုုလာရင္ေတာင္ လက္ခံေလ့ Deal လုုပ္ေလ့မရွိပါ။ ေမးခြန္းကိုု ၾကိဳအသိေပးရင္ ၀ါဒျဖန္.သလိုု ကိုုယ့္ဖက္က သူ.ရဲ့စကား အာေဘာ္ Massage ေတြကိုု ကူညီျဖန္.ေပးသလိုု ျဖစ္တာမိုု. တကယ့္ သတင္းသမားအစစ္ေတြက ဒါမ်ိဳး လက္မခံပါ။
ေမးခြန္းေတြကိုု ၾကိဳသိထားရင္ ၾကိဳျပင္ဆင္ထားေတာ့ တကယ့္ ရင္ထဲ စိတ္ထဲ ယုုတၱရက္ ေပၚလာတဲ့ အေျဖေတြမဟုုတ္ပဲ Prep Answers ျပင္ထားတဲ့ စကားလံုုး လွလွေလးေတြနဲ. ကိုုယ့္က ပန္းကံုုးလိုု သီေပးသလိုု ျဖစ္သြားေစပါမည္။ ဒါေၾကာင့္ On the Spot မွာပဲ ေပၚလာ တဲ့အတိုုင္း ထင္မထား ေတြးမထား ျပင္ဆင္မထားတဲ့ ေမးခြန္းေတြ ေမးနိုုင္ဖိုု.ဟာ သတင္းသမား ေကာင္းေတြရဲ့ အလုုပ္ပါ။ ဒါေၾကာင့္ က်မရဲ့ အက်င့္အတိုုင္း ေမးခ်င္တဲ့ ေမးခြန္းေတြကိုု ၾကိဳ အသိေပးထားလိုုက္တယ္ ဆိုုတာ ဖတ္လိုုက္ရေတာ့ ဘယ္လိုုဟာၾကီးလဲ ဆိုုတာ စိတ္ထဲမွာ ျဖစ္သြားရတာပါ။ ။ တကယ့္ စာနယ္ဇင္း အစစ္အမွန္ေလာကမွာ ဒါမ်ိဳးမွ မရွိတာ။
ေနာက္တခုုက ေတြ.ဆံုု ေမးျမန္းခန္း လုုပ္တဲ့အခါ ေမးခြန္းကိုု ေမးခ်င္တာေတြကိုု အာရံုု မစိုုက္ပဲ တဖက္က လူ ဘာေတြ ေျဖေန ဘာေတြ ေျပာေနတာလည္းဆိုုတာ ေသျခာ ဂရုုစိုုက္ နားေထာင္ဖိုု.လိုုပါသည္။ ဒါမွ ေထာက္စရာ Back-up or Clarify or Follow up နဲ. အဓိပၺါယ္ ျပည့္ျပည္စံုုစံုုရဖိုု. က်ိဳးစားနိုုင္မွာပါ။
အဲဒီ သတင္းေထာက္ ေမသၾကၤန္ဟိန္နွင့္ ကိုုနိုုင္ေအာင္တိုု. အေမးအေျဖလုုပ္တဲ့ထဲက အပိုုင္းေလး တခုုကိုု ဥပမာအေနျဖင့္ ျပလိုုပါတယ္။
ေမး။ ။ အကုိတုိ႔အခုလုိ၀င္လာမယ္ဆုိတဲ့အေပၚမွာေကာ ေလဆိပ္မွာဖမ္းၿပီးေတာ့ေပါ့ေနာ္ ဖမ္းဆီးလုိက္မွာမ်ဳိး အဲ့လုိစိတ္ပူတာမ်ဳိးေကာရွိခဲ့ပါသလားရွင့္။
ေျဖ။ ။က်ေနာ့္စိတ္ထဲမွာ အမွန္အတုိင္းေျပာရင္ေတာ့ အဲ့ဒါသိပ္မရွိဘူး ။ ဟုိတစ္ေန႔ေန႔တခ်ိန္ခ်ိန္ေပါ့ဗ်ာ
ကြ်န္ေတာ္တုိ႔အားလံုးက ဒီမွာအၿပီးျပန္လာလုိ႔ရလုိ႔ ျပန္လာလုိ႔ရွိရင္လည္း တစ္ေန႔ေန႔တခ်ိန္ခ်ိန္ဒီလိုမ်ဳိးၾကံဳရင္ ၾကံဳမယ္
ဆုိတာလည္း ရင္ဆုိင္ထားၿပီးသားပါ။ အခုတစ္ေခါက္လာတဲ့အခ်ိန္မွာေျပာမယ္ဆုိရင္ေတာ့ က်ေနာ္မွာ အဲ့လုိစိတ္ထဲမွာလည္းမထင္ထား သလုိ ထင္စရာအေၾကာင္းလည္းမရွိဘူးလုိ႔ေျပာရမွာေပါ့ေနာ္။ ဒါကေတာ့ အတင္းသက္သက္မဲ့ ယံုၾကည္မႈေပးတာေတာ့မဟုတ္ပါဘူး။ ဟုိ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔လူႀကီးလူေကာင္းဆန္ဆန္အလုပ္လုပ္ၾကတာပဲဆုိေတာ့ က်ေနာ္ အဲ့သေဘာကုိပဲျဖစ္ပါတယ္။
ဒါေပမဲ့စိတ္လႈပ္ရွားတယ္ဆုိတာကေတာ့ ခုနေျပာသလုိေပါ့တစ္သက္လံုးျပန္နင္းခြင့္မရတဲ့ ဒီအမိေျမကုိျပန္နင္းခြင့္ရတဲ့ စိတ္လႈပ္ရွားမႈကတစ္ပုိင္းရွိသလိုတစ္ဖက္မွာလည္း ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ေျပာေျပာေနတဲ့ ေျမာက္ပုိင္းကိစၥေပါ့ ဒီကိစၥေတြနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔လည္းျဖစ္တဲ့အခါက်ေတာ့ ေအာ္ဒါကေတာ့အခက္အခဲေလးေတြေပါ့ စိန္ေခၚမႈေလးေတြ လည္းရင္ဆုိင္ရမယ္ဆုိတဲ့အေပၚမွာေတာ့ စိတ္လႈပ္ရွားမႈေတာ့ရွိတာေပါ့။
ေမး။ ။ဟုတ္ကဲ့ပါရွင့္ရန္ကုန္ ေလဆိပ္မွာအကုိ႔ကုိသတင္းေထာက္ေတြက၀ုိင္းၿပီးေတာ့ေမးၾကတယ္၊ေမးတဲ႕ထဲမွာလည္း ေျမာက္ပိုင္း ကိစၥေတြလည္းပါတယ္ဆိုေတာ႕ေလ။ အဲ့လုိအေျခအေနမ်ဳိးနဲ႕ ခုလိုမ်ိဳး ေတြ႕လိမ္႔မယ္လို႕ ေမွ်ာ္လင္႔ထားခဲ႔သလား၊ အဲဒီအတြကေရာ၊ ျပင္ဆင္ခဲ႕တာမ်ိဳးေရာ ရွိပါသလားရွင္႕။
(ရုတ္တရက္ သူမ်က္ႏွာပ်က္သြားသလုိပဲလုိ႕ ထင္လုိက္မိတယ္- သူကေတာ႕ မ်က္ႏွာသိပ္ပ်က္ပံုမရဘဲ ေအးေအးေဆးေဆးပဲ ဆက္ေျဖခဲ႕တယ္)
ေျဖ။ ။က်ေနာ္နဂုိကတည္းက ေျပာထားေတာ့ ေလဆိပ္မွာသတင္းစာရွင္းလင္းပြဲလုပ္မယ္လုိ႔ေျပာထားေတာ့
တစ္စံုတစ္ရာေတာ့ ေမးလာၾကမွာပဲလို႕ ေတြးထားပါတယ္။ ေျမာက္ပိုင္းကိစၥလည္း ပါမယ္လုိ႔ ေမွ်ာ္လင့္ထားၿပီးသားပါ။ ဒါေပမဲ့ ရည္ရႊန္းပတ္ရႊန္းနဲ႔ေျပာရရင္ေတာ့တစ္သက္နဲ႔တစ္ကုိယ္ ဒီေလာက္မ်ားတဲ့ ကင္မရာနဲ႔ေတာ့အရုိက္မခံဘူးဘူးေပါ့ေလ။
ဆုိေတာ့အဲ့တာ ေလးေတြ႕တဲ့အခါကေတာ့ နည္းနည္းေတာ့…ေအာ္..ဒီမွာမီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္မ်ားေတာ္ေတာ္ေလး ရေနၿပီးလားေပါ့ေလ ။
ေမး ။ ။ဟုတ္ကဲ့ အကို ဒါကို မီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္ရေနၿပီလုိ႔ျမင္တာလားရွင္႕။
ဒီအေမး အေျဖ အပိုုင္းေလးကိုု ၾကည့္လိုုက္တာနဲ. တခုုခုု လြဲေခ်ာ္ေနတာကိုု သတိထား မိပါသည္။ ဂရုုစိုုက္ နားမေထာင္လိုု. ျဖစ္သြားတာလား--- သိုု.မဟုုတ္ သတင္းသမားကိုုယ္တိုုင္ က အေၾကာင္းတခုုခုုအတြက္ ကာကြယ္ေပးေစခ်င္လိုု.လား ဆိုုတာကေတာ့ ကာယကံရွင္ပဲ အသိဆံုုး ျဖစ္မွာပါ။
ကိုုနိုုင္ေအာင္ ျမန္မာျပည္ ေလဆိပ္ေရာက္တဲ့အခါ စိတ္ပူတာေတြ ရွိသလားလိုု. ေမးလိုုက္တဲ့ အခါ ကိုုနိုုင္ေအာင္က လူၾကီးလူေကာင္းေတြ လုုပ္တဲ့အလုုပ္ျဖစ္လိုု. အစိုုးရကေတာ့ ဖမ္းဆီးမယ္လိုု မထင္ဖူး မစိုုးရိမ္ဖူး-- ဒါေပမယ့္ ေျမာက္ပိုုင္း ABSDF ကိစၥေတြ ေျပာက် ဆိုုက် တာေတြ ရွိေနေတာ့ ဒီအခက္အခဲေတြ စိန္ေခၚမႈေတြက ရင္ဆိုုင္ရမယ့္အရာေတြ ျဖစ္ေနေတာ့ စိတ္လႈပ္ရွားမႈေတာ့ ျဖစ္တာေပါ့လို.---
ပရိသတ္အမ်ားစုု ျမန္မာျပည္သူေတြ အမ်ားစုု သိခ်င္ ၾကားခ်င္ေနတဲ့ ေျမာက္ပိုုင္း ေက်ာင္းသားေတြ အစုုလိုုက္ အျပံဳလိုုက္ သတ္ျဖတ္တဲ့အမႈကိုု ကာယကံရွင္ တာ၀န္ရွိသူ ကိုုယ္တိုုင္က အခက္အခဲေတြ စိန္ေခၚခ်က္ေတြ ရင္ဆိုုင္ရမယ့္အရာ ေတြျဖစ္ေနလိုု. စိတ္လႈပ္ရွားပါတယ္ လိုု. စၿပီး ဖြင့္ေျပာလာတဲ့အေပၚ ဘာေၾကာင့္ သတင္းေထာက္ ေမသၾကၤန္ဟိန္က--Follow up ေမးခြန္းျဖင့္ ဘာေၾကာင့္ စိတ္လႈပ္ရွားရသလဲ ဘာေၾကာင့္ စိန္ေခၚမႈေတြအျဖစ္ အခက္အခဲေတြျဖစ္တယ္လိုု. ေျပာရတာပါလဲရွင္း လိုု- ကာယကံရွင္ ကိုုနိုုင္ေအာင္ကိုု ရွင္းျပဖိုု. Verify လုုပ္ဖိုု. ေမးခြန္းမထုုတ္ခဲ့တာလည္း ဆက္ၿပီး မေမးခဲ့တာလည္း---- ဆိုုတာ--- ေမးစရာ ျဖစ္ေစပါသည္။
နစ္နာသူေတြ ေျမာက္ပိုုင္းက ေတာတြင္းျပန္ ခံရသူေတြက ဒီကိစၥမွာ ကိုုနိုုင္ေအာင္မွာ တာ၀န္ရွိပါတယ္လိုု. သတင္းစားရွင္းလင္းပြဲ လုုပ္ၿပီး တရား၀င္ ထုုတ္ေဖာ္ထားတာ ျဖစ္လိုု. သူတိုု.ေျပာတာ ဟုုတ္ပါသလား--- ဒီ ေက်ာင္းသား လူသတ္မႈၾကီးမွာ ဘယ္သူေတြမွာ တကယ္ တာ၀န္ရွိခဲ့ပါသလဲ အဲဒီအခ်ိန္က ABSDF အဖြဲ.၏ တာ၀န္အရွိဆံုုး ေခါင္းေဆာင္တဦးအေနျဖင့္ ေျဖၾကားေပးပါလိုု.-----
ဒီေလာက္အထိ ဒီအေၾကာင္းအရာ ဒီအေျခအေနမ်ိဳး ေရာက္ေန ပါလ်က္ သတင္းေထာက္ အမ်ိဳးသမီးက ဘာေၾကာင့္ ေထာက္ၿပီး မေမးခဲ့ပဲ လမ္းေၾကာင္းလြဲ သြားခဲ့တာလည္း။
ဒီကိစၥဟာ စာဖတ္ ပရိတ္သတ္ေတြမေျပာနဲ. သူ.မရ့ဲ သတင္းဌာနက သတင္းေထာက္ လူငယ္ ေတြကိုုယ္တိုုင္ စိတ္၀င္စားတဲ့ကိစၥပါလိုု. အစ ကနဦးမွာ စကားခံထားပါလ်က္ ဘာေၾကာင့္ ကာယကံရွင္ ကိုုနိုုင္ေအာင္ကိုုယ္တိုုင္က တိုုက္ရိုုက္မေမးတဲ့ အရာကိုု အစ ေဖာ္ၿပီး ေျပာလာ တဲ့အေပၚ သတင္းသမားတဦးက ဒီေလာက္ အေရးၾကီးၿပီး စိတ္၀င္စားတဲ့ လူေတြ သိသင့္ သိထိုုက္တဲ့ အခ်က္ကိုု ကာယကံရွင္ တာ၀န္ရွိသူတဦး ကိုုယ့္ေရွ.မွာ လာၿပီး စကားခံေနပါ လ်က္ တည့္တည့္ ေမးမထြက္ခဲ့တာ ဘာေၾကာင့္လည္း---။ စနစ္တက် ေလ့.က်င့္ ထားသူ မဟုုတ္လိုု. မသိလိုုက္တာလား သိုု.မဟုုတ္ပဲ သိသိၾကီးနဲ. ဟ ေပးလိုုက္တာလား စဥ္းစားစရာ ေတြ ျဖစ္ေစပါသည္။
ေမးသင့္တဲ့ ေမးခြန္းကိုု ေနာက္ဆက္တြဲအျဖစ္ ဆက္မေမးပဲ ကိုုနိုုင္ေအာင္ကိုု ေရွာင္ထြက္လိုု. ရေအာင္ လမ္းလြဲေစတဲ့သေဘာနဲ.---
အဲ့လုိအေျခအေနမ်ဳိးနဲ႕ ခုလိုမ်ိဳး ေတြ႕လိမ္႔မယ္လို႕ ေမွ်ာ္လင္႔ထားခဲ႔သလား၊ အဲဒီအတြကေရာ၊ ျပင္ဆင္ခဲ႕တာမ်ိဳးေရာ ရွိပါသလားရွင္႕။
ဆိုုတဲ့ Open Ended Quesiton နဲ. ဖြင့္ေပးလိုုက္ၿပီး ေျပာခ်င္တာ ေျပာ ေျဖခ်င္တာ ေျဖလိုု.ရေအာင္ တမင္ သက္သက္ လုုပ္ေပးလိုုက္သလိုု ျဖစ္ေစပါသည္။ ။ ဒီလိုု အခ်က္ေတြက သတင္းသမားေတြအေပၚ ပရိတ္သတ္ေတြ နားလည္မႈ လြဲတဲ့အျပင္ အယံုုအၾကည္ပါ ပ်က္ေစပါ။ ။
ဒီေတာ့လည္း ကိုုနိုုင္ေအာင္က ေျမာက္ပိုုင္းကိစၥကိုု ေဖါ့ေဖါ့ေလး ေျပာၿပီး ဟာသပါေနွာကာ အေၾကာင္းအရာတခုုကိုု အခုုလိုု ေျပာင္းလိုုက္ပါသည္။
ေျမာက္ပိုင္းကိစၥလည္း ပါမယ္လုိ႔ ေမွ်ာ္လင့္ထားၿပီးသားပါ။ ဒါေပမဲ့ ရည္ရႊန္းပတ္ရႊန္း နဲ႔ေျပာရရင္ ေတာ့တစ္သက္နဲ႔တစ္ကုိယ္ ဒီေလာက္မ်ားတဲ့ ကင္မရာနဲ႔ေတာ့အရုိက္မခံဘူးဘူးေပါ့ေလ။ ဆုိေတာ့အဲ့တာ ေလးေတြ႕တဲ့အခါကေတာ့ နည္းနည္း ေတာ့…ေအာ္ ..ဒီမွာမီဒီယာ လြတ္လပ္ခြင့္မ်ားေတာ္ေတာ္ေလး ရေနၿပီးလားေပါ့ေလ ။
ေမး ။ ။ဟုတ္ကဲ့ အကို ဒါကို မီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္ရေနၿပီလုိ႔ျမင္တာလားရွင္႕။
ကဲ အေရးၾကီးတဲ့ လူေတြအမ်ား စိတ္၀င္စားတဲ့ ေျမာက္ပိုုင္း အုုပ္စုုဖြဲ. သတ္ျဖတ္တဲ့ လူသတ္မႈၾကီးကေန
စာနယ္ဇင္း သတင္းအလုုပ္နဲ.ဘာမွ မဆိုုင္တဲ့ ကိုုနိုုင္ေအာင္ကိုု သတင္းေထာက္ ေမသၾကၤန္ဟိန္က မီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္ေတြ ရေနၿပီလိုု. ျမင္ပါသလား--- ဆိုုတဲ့ ေနာက္ ဆက္တြဲ ေမးခြန္းေတြနဲ.--- လမ္းလြဲၿပီး တျခား အေၾကာင္းအရာစီ ဆြဲေခၚ ထုုတ္သြားသလိုု ျဖစ္မေနေတာ့ဘူးလား။ ။ ဒီေတာ့ ကိုုယ့္ လူမိုု. ဖြဖြေလးနဲ. ဟေပးၿပိး ဟိုု ၿပိဳင္ဖက္ျဖစ္တဲ့ မိုုးသီးက်ေတာ့ အပိုုင္း(၅) ခြဲၿပီး---မီးကင္သလိုု Grilled လုုပ္ခဲ့တာမ်ိဳးေတြ ေရးသားခ့ဲေတာ့ အဲဒီလိုုမ်ိဳးဟာေတြဟာ စာနယ္ဇင္း က်င့္၀တ္ကိုု တကယ္ ေလးစားလိုုက္နာတဲ့ တန္ဘိုုးထားတဲ့ ေစာင့္စည္းတဲ့ သတင္းသမား Professional Journalist ေတြက လုုပ္ေလ့ မရွိပါ။
လုုပ္ရင္ Balance လဲ မျဖစ္။ Fair လဲ မျဖစ္တဲ့အျပင္ Objectivity, Impartiality မျဖစ္တာေၾကာင့္ ဒါမ်ိဳးကိုု bias ဘက္လိုုက္တယ္ မ်က္ႏွာလိုုက္တယ္ဆိုုတဲ့အခ်က္ေတြနဲ. စာဖတ္ ပရိတ္သတ္ေတြက ေထာက္ျပလာမွာ ေသျခာပါသည္။
ဒါေၾကာင့္ သတင္းသမားဆိုုရင္ အၿမဲတမ္း ကိုုယ္တိုုင္ကလဲ စာနယ္ဇင္း က်င့္၀တ္ Journalistic Ethic ရွိဖိုု. လိုုတဲ့အျပင္ လုုပ္တဲ့အခါမွာလည္း Professional ျဖစ္ရမည့္အျပင္ သတင္းသမားေတြ လိုုက္နာ ေစာင့္ထိမ္းရမည့္ စည္းကမ္း က်င့္၀တ္ Code of Conducts ေတြကိုု ထိမ္းသိမ္းမွာသာ လူရိုုေသ ရွင္ရိုုေသတဲ့ ေရရွည္ခံတဲ့ တာ၀န္ယူ တာ၀န္သိ သိကၡာရွိတဲ့ Responsible and Reputable Reporter/Journalist အျဖစ္ ရင္ေမာ့ကာ ကိုုယ့္ အလုုပ္ကိုုယ္ ရဲရဲ လုုပ္ရဲ ရပ္တည္ရဲၿပီး ေျပာရဲ ဆိုုရဲ ေရးသားရဲတယ့္ တကယ့္ သတင္းသမား ျဖစ္ေပလိမ့္မည္။
သတင္းသမားဟူသည္ ဒီအခ်က္ေတြနဲ. ကိုုက္ညီဖိုု. အထူး လိုုေပသည္။
UDP myanmar
ဓါတ္ပံု ဒီမုိဖက္တီး
စာနယ္ဇင္းလြတ္လပ္ခြင့္ကိုု ျပည္သူေတြ ၾကိဳက္သည္။ စာေပစီစစ္ေရးကိုု လူေတြက မလိုုလားပါ။ အဲဒီအထဲမွာ သတင္းသမားေတြက ပိုၿပီး စာနယ္ဇင္းလြတ္လပ္ခြင့္ ရွိေစခ်င္ၿပီး စာေပစီစစ္တဲ့ ဆင္ဆာအဖြဲ.ကိုု ပိုၿပီး မရွိေစခ်င္ဆံုုး အုုပ္စုုေတြပါ။ ။
တခ်ိန္တည္းမွာလည္း သတင္းသမားေတြကိုုယ္တိုုင္က တာ၀န္ခံ တာ၀န္ယူေသာ- Responsible and Reputatable ျဖစ္တဲ့ သတင္းသမား Professionalism ျဖစ္ဖိုု.လိုုသည္။ သတင္းသမားေတြ လိုုက္နာရမည့္ Journalistic ethic and Code of Conducts စည္းကမ္း က်င့္၀တ္ဆိုုတာေတြလဲ ေစာင့္စည္းဖိုု. လိုုပါသည္။
မွ်တမႈ-Fairness, ဘက္မလိုုက္မႈ-Impartiality, သမာသမတ္က်မႈ-Objectivity, တဖက္ေစာင္းနင္းမျဖစ္ျခင္း၊ ညီမွ်မႈျဖစ္ျခင္း-Balance ျဖစ္တဲ့အျပင္ အခ်က္အလက္ေတြ အေပၚမွာ အေျခခံရမည္ျဖစ္ပါသည္။ Based on Facts, not on fiction ျဖစ္ဖိုု.လိုုသလိုု အခ်က္အလက္ေတြကလည္း မွန္ကန္တိက်ဖိုု. Correct and Truthful ျဖစ္ရပါမည္။ News နဲ. Views— သတင္းနဲ. ထင္ျမင္ခ်က္ဟာ လံုုး၀ မတူပါ။)
ဒါေတြျဖစ္ဖိုု.ဆိုုတာကလည္း အျပန္အလွန္ ထိမ္းေၾကာင္းမႈ- Check and balance ျဖစ္ေနမွ သာ အလြဲးသံုုးစားျပဳျခင္း Abuse and Use the position လုုပ္ပိုုင္ခြင့္ေတြကိုု တလြဲမသံုုးနိုုင္မွာ ျဖစ္ပါသည္။
ကိုုယ့္ကိုုယ္ကိုု သမာဓိရွိတဲ့ တာ၀န္သိတဲ့ က်င့္၀တ္ ဂုုဏ္သိကၡာေတြနဲ. ညီညြတ္တဲ့ စနစ္တက် ေလ့လာၿပီး တတ္ကြ်မ္းတဲ့ သတင္းသမားတဦး Media Professional or Professional Journalist တဦးလိုု. ေၾကြးေၾကာ္ထားရင္ေတာ့ ကိုုယ္တိုုင္ကလည္း Professional ethic နဲ. ကိုုက္ညီရမည့္အျပင္ Code of Conducts လိုုက္နာေစာင့္ထိမ္းရမည့္ က်င့္၀တ္ေတြကိုုလည္း အၿမဲတမ္း ရိုုေသေလးစားဖိုု. လိုုပါသည္။ သတင္းေရးတဲ့အခါ ကိုုယ္ပိုုင္ ခံစားခ်က္ Personal view, personal appeal, personal feeling ေတြကိုု ခ်န္ထားခဲ့ရမွာ ျဖစ္ပါသည္။
သိုု.မွသာ တကယ္သတင္းသမားတဦးအေနျဖင့္လူေတြရဲ့ယံုုၾကည္ေလးစာမႈအားကိုုးမႈကိုု ေရရွည္ခံယူနိုုင္မည္ျဖစ္ပါသည္။
အဲလိုုမဟုုတ္ပဲ ကိုုယ့္လက္ထဲမွာ ရွိေနတဲ့ ကေလာင္တေခ်ာင္း၊ ကြန္ျပဴတာ တလံုုး အသံဖမ္း စက္တခုု ေနာက္ ကင္မရာတလံုုးရွိတာနဲ. ေျပာခ်င္တာ ေျပာမယ္ ေရးခ်င္တာ ေရးမယ္ ရိုုက္ ခ်င္တာေတြ ရိုုက္ၿပီး တင္ျပမယ္ဆိုုရင္ေတာ့ မၾကာခင္မွာပဲ အဲဒီ သတင္းသမားတဦးရဲ့ အလုုပ္ ေတြ ေရးသားတင္ျပမႈေတြနဲ. က်င့္၀တ္ စည္းကမ္းေတြကိုု ေစာင့္ထိမ္းမႈရွိတဲ့သူ ဟုုတ္ မဟုုတ္ စာဖတ္သူ ပရိတ္သတ္က အကဲျဖတ္ၿပီး တန္ဘိုုးကပ္ခါ ေစ်းျဖတ္တာကိုု ခံရမွာ ျဖစ္ပါသည္။
ကုုမၼဏီတခုုမွာ အစုုရွယ္ယာပိုုင္ရွင္ေတြက တကယ့္ ပိုုင္ရွင္ေတြျဖစ္သလိုု သတင္း မီဒီယာနဲ. စာနယ္ဇင္းေတြမွာလည္း စာဖတ္သူ ပရိတ္သတ္-Audience or Reader ေတြဟာ ပိုုင္ရွင္အစစ္ ရွယ္ယာ၀င္ေတြ ျဖစ္တယ္ဆိုုတာ မေမ့ေလ်ာ့ဖိုု. လိုုပါသည္။
ဒါေၾကာင့္ ပရိတ္သတ္ေတြကိုု မသိဖူးထင္ၿပီး ပါးပါးေလးနဲ. ငါေတာ့ ကစားလိုုက္မယ္ လိုုတဲ့သူ ကိုု တင္ၿပီး မလိုုသူကိုု ထိုုးခ်ဖိုု. ငါ့ကေလာင္ ငါ့လုုပ္ပိုုင္ခြင့္ ဂြင္ေလးနဲ. ဘိမ္းေမာင္းတီးမယ္ဆို ရင္ေတာ့ အဲဒီလိုု သိကၡာမရွိတဲ့ စာနယ္ဇင္း က်င့္၀တ္နဲ.မညီတဲ့ ဂုုဏ္သိကၡာမဲ့တဲ့ သတင္းသမား ဟာ ၾကာၾကာ ရပ္တည္နိုုင္မွာ မဟုုတ္ပါ။
သတင္းသမားအတြက္ ပရိသတ္၏ Trust ယံုုၾကည္ေလးစားမႈဟာ အခရာပါ။ အသက္ပါ။ ပရိ သတ္က မယံုုၾကည္ေတာ့ဖူးဆိုုရင္ျဖင့္ ဟားဗက္တကၠသိုုလ္ကေန စာနယ္ဇင္းနဲ. ေဒါက္တာ ဘြဲ. PhD ရထားလဲ သတင္းသမားအျဖစ္ ေရရွည္ရပ္တည္နိုုင္မွာ မဟုုတ္ပါ။
ေျပာရရင္ သတင္းသမားေတြဟာလည္း ေက်ာင္းဆရာေတြလိုုပဲ ေစတနာက အေတာ္ အေရး ၾကီးတဲ့အခ်က္ပါ။ ဘက္လိုုက္လိုု. မျဖစ္ပါ။ တဖက္ေစာင္းနင္း မလုုပ္သင့္ပါ။ ကိုုယ္လူ တင္ၿပီး တျခားသူကိုု နင္းဖိုု. ဖိမယ္ဆိုုရင္ ပရိသတ္က ျမင္တတ္တာမိုု. ကိုုယ့္ပဲ ေျခာက္ထဲ က်သြား မည္သာ။
အခုုတေလာ ျပည္ေတာ္ျပန္ေတြ နာမည္ပ်က္ႏွင့္ ေက်ာ္ေဇာ္တဲ့-BL-Black List ထဲက အေကာင္ၾကီးၾကီးဆိုုသူေတြ ျပည္ေတာ္ျပန္လာေတာ့ ျမန္မာျပည္မွာ အထူးသျဖင့္ ရန္ကုုန္ သတင္းေလာကမွာ သတင္းသမားေတြ ကုုလားဘုုရားပြဲလိုု ျဖစ္ေနခဲ့ပါတယ္။
ဘယ္နားမွာပဲ သံပံုုးပဲ တီးတီး ပန္းကန္ျပားပဲ ေခါက္ေခါက္ အရင္ဆံုုးနဲ. တရုုန္းရုုန္းနဲ. ကင္မရာ ေတြ တဖ်ပ္ဖ်ပ္နဲ. ထိပ္ဆံုုးက ေရာက္လာသူေတြဟာ သတင္းသမားေတြပါ။ ဒီေနရာမွာ ဘယ္ ေလာက္မ်ား သတင္းတန္ဘိုုး- News Worthy ျဖစ္လိုု.လည္း အခုုေလာက္ သဲသဲခပ္ ရြစိတက္ ေနရတာ ေမးစရာ ျဖစ္လာပါတယ္။ ရခိုုင္ကိစၥ၊ ေရၾကီးတဲ့ကိစၥ။ ေတာင္သူလယ္သမားေတြ ဆႏၶျပတဲ့ကိစၥ၊ လက္ပံေတာင္း ေတာင္မွာ ရြာသားေတြ ဆႏၵျပတဲ့ကိစၥ။ ကခ်င္က တိုုက္ပြဲကိစၥ။ ဒုုကၡသည္ေတြကိစၥ။ လြတ္ေတာ္မွာ Foreign Investment law ကိစၥေတြအတြက္ သတင္း ေထာက္ေတြ အခ်ိန္ယူ လူသံုုးၿပီး Dig and Depth ျဖစ္ေအာင္ Investigative Reporting ေတြ လုုပ္လိုု.ရတဲ့ Human Interest Stories ေတြ ရွိေနပါလ်က္ ထပ္ခါတလဲလဲ ဒီအေၾကာင္း ပဲ ေျပာေနတဲ့သူေတြေနာက္ တေကာက္ေကာက္လိုုက္ေနျခင္းဟာလည္း လြဲေတာ့ လြဲေနသလိုုပါ။
အဲဒီလိုုျဖစ္ေနရင္ေတာ့ သတင္းသမားေတြကိုု တန္ဘိုုးထားမွာ မဟုုတ္ပဲ လြယ္ပါတယ္ ပူတူး တူးဆိုုၿပီး အသံုုးခ်သြားမွာ စိုုးရိမ္ရပါသည္။ သတင္းသမားေတြ လာေစခ်င္ရင္ သံေခ်ာင္း ေခါက္ လိုုက္ယံုုပဲလိုု. ျဖစ္သြားနိုုင္ပါသည္။ သူမ်ားတိုုင္းျပည္ေတြမွာ သတင္းေထာက္ေတြ လာဖိုု. မနည္း အားထုုတ္ရၿပီး သတင္းေထာက္တဦးမွ မလာတဲ့ သတင္းစာရွင္းလင္းပြဲ ေတြ ေတာင္ရွိပါသည္။
တရုုန္းရုုန္းနဲ. ေနာက္ကေန တေကာက္ေကာက္လိုုက္ေနေပမယ့္ လုုပ္ရမည့္ အိမ္စာက်ေတာ့ မျပင္ ဆင္ထားပဲ ေရွ.ေရာက္တဲ့အခါ Open Questions ေတြ တင္ၿပီး မိုုက္ကရိုုဖုုန္းကိုု ပါးစပ္ နား ထိုုးအပ္တာဟာ သတင္းသမား စစ္စစ္ေတြရဲ့ လုုပ္ထံုုးမဟုုတ္ပါ။ ဘယ္လိုု ယူဆပါသလဲ ဘယ္လိုု ထင္ပါသလဲ။ ဘယ္လိုု ျမင္ပါသလဲ ဆိုုတဲ့--- ေျပာခ်င္တာ ေျပာခြင့္ရေအာင္ ဖြင့္ေပး ၿပီး သတင္းေမး သတင္းယူတာ တကယ့္ စစ္မွန္တဲ့ သတင္းသမား Professional Reporter ေတြက မလုုပ္က်ပါ။
လိုုခ်င္တဲ့အခ်က္အလက္ေတြကိုု ရေအာင္ ေသေသျခာျခာနဲ. ေမးခြန္းေတြကိုု လိုုတိုုရွင္းနွင့္ Craft လုုပ္ဖိုု. လိုုပါသည္။ ေျပာတဲ့အခါ ေသျခာနားေထာင္-Listening လုုပ္ၿပီး အေျဖထဲမွာ ဒိြဟျဖစ္တာ ျခားနားခ်က္ေတြရွိတာေတြပါလာရင္ Back-Up Question နဲ. Follow up လုုပ္ၿပီး လြတ္မထြက္ေအာင္ အမိအရ ဖမ္းဆုုပ္ထားဖိုု.ဆိုုတာ တကယ့္ ေတြ.ဆံုုေမးျမန္းခန္းရဲ့ အနုုပညာ Art of Interview လို. ေခၚရမွာပါ။
ရန္ကုုန္မွာ အခုုတေလာ နာမည္ထြက္ေနတဲ့ သတင္းေထာက္ အမ်ိဳးသမီးတဦး ကိုုနိုုင္ေအာင္ အိမ္မွာ အင္တာဗ်ဴးတဲ့အေၾကာင္း ဖတ္လိုုက္ရပါတယ္။ အင္တာမဗ်ဴးခင္ကတည္က ေမးခြန္း ေတြ ၾကိဳၿပီး အသိေပးတတ္တဲ့ က်မရဲ့ အက်င့္လိုု. စစျခင္း ဖတ္လိုုက္ရေတာ့-- ဟာ ဘယ္လိုု ဟာၾကီးလဲလိုု. တခါတည္း ေတြးမိပါတယ္။
တကယ္ေတာ့ နိုုင္ငံေရးသမားေတြက ေမးခြန္းေတြကိုု ၾကိဳသိခ်င္က်ေပမယ့္ Professional Journalist ေတြ ဘယ္ေတာ့မွ အဲဒီလိုုမ်ိဳး လုုပ္ဖိုု. ေတာင္းဆိုုလာရင္ေတာင္ လက္ခံေလ့ Deal လုုပ္ေလ့မရွိပါ။ ေမးခြန္းကိုု ၾကိဳအသိေပးရင္ ၀ါဒျဖန္.သလိုု ကိုုယ့္ဖက္က သူ.ရဲ့စကား အာေဘာ္ Massage ေတြကိုု ကူညီျဖန္.ေပးသလိုု ျဖစ္တာမိုု. တကယ့္ သတင္းသမားအစစ္ေတြက ဒါမ်ိဳး လက္မခံပါ။
ေမးခြန္းေတြကိုု ၾကိဳသိထားရင္ ၾကိဳျပင္ဆင္ထားေတာ့ တကယ့္ ရင္ထဲ စိတ္ထဲ ယုုတၱရက္ ေပၚလာတဲ့ အေျဖေတြမဟုုတ္ပဲ Prep Answers ျပင္ထားတဲ့ စကားလံုုး လွလွေလးေတြနဲ. ကိုုယ့္က ပန္းကံုုးလိုု သီေပးသလိုု ျဖစ္သြားေစပါမည္။ ဒါေၾကာင့္ On the Spot မွာပဲ ေပၚလာ တဲ့အတိုုင္း ထင္မထား ေတြးမထား ျပင္ဆင္မထားတဲ့ ေမးခြန္းေတြ ေမးနိုုင္ဖိုု.ဟာ သတင္းသမား ေကာင္းေတြရဲ့ အလုုပ္ပါ။ ဒါေၾကာင့္ က်မရဲ့ အက်င့္အတိုုင္း ေမးခ်င္တဲ့ ေမးခြန္းေတြကိုု ၾကိဳ အသိေပးထားလိုုက္တယ္ ဆိုုတာ ဖတ္လိုုက္ရေတာ့ ဘယ္လိုုဟာၾကီးလဲ ဆိုုတာ စိတ္ထဲမွာ ျဖစ္သြားရတာပါ။ ။ တကယ့္ စာနယ္ဇင္း အစစ္အမွန္ေလာကမွာ ဒါမ်ိဳးမွ မရွိတာ။
ေနာက္တခုုက ေတြ.ဆံုု ေမးျမန္းခန္း လုုပ္တဲ့အခါ ေမးခြန္းကိုု ေမးခ်င္တာေတြကိုု အာရံုု မစိုုက္ပဲ တဖက္က လူ ဘာေတြ ေျဖေန ဘာေတြ ေျပာေနတာလည္းဆိုုတာ ေသျခာ ဂရုုစိုုက္ နားေထာင္ဖိုု.လိုုပါသည္။ ဒါမွ ေထာက္စရာ Back-up or Clarify or Follow up နဲ. အဓိပၺါယ္ ျပည့္ျပည္စံုုစံုုရဖိုု. က်ိဳးစားနိုုင္မွာပါ။
အဲဒီ သတင္းေထာက္ ေမသၾကၤန္ဟိန္နွင့္ ကိုုနိုုင္ေအာင္တိုု. အေမးအေျဖလုုပ္တဲ့ထဲက အပိုုင္းေလး တခုုကိုု ဥပမာအေနျဖင့္ ျပလိုုပါတယ္။
ေမး။ ။ အကုိတုိ႔အခုလုိ၀င္လာမယ္ဆုိတဲ့အေပၚမွာေကာ ေလဆိပ္မွာဖမ္းၿပီးေတာ့ေပါ့ေနာ္ ဖမ္းဆီးလုိက္မွာမ်ဳိး အဲ့လုိစိတ္ပူတာမ်ဳိးေကာရွိခဲ့ပါသလားရွင့္။
ေျဖ။ ။က်ေနာ့္စိတ္ထဲမွာ အမွန္အတုိင္းေျပာရင္ေတာ့ အဲ့ဒါသိပ္မရွိဘူး ။ ဟုိတစ္ေန႔ေန႔တခ်ိန္ခ်ိန္ေပါ့ဗ်ာ
ကြ်န္ေတာ္တုိ႔အားလံုးက ဒီမွာအၿပီးျပန္လာလုိ႔ရလုိ႔ ျပန္လာလုိ႔ရွိရင္လည္း တစ္ေန႔ေန႔တခ်ိန္ခ်ိန္ဒီလိုမ်ဳိးၾကံဳရင္ ၾကံဳမယ္
ဆုိတာလည္း ရင္ဆုိင္ထားၿပီးသားပါ။ အခုတစ္ေခါက္လာတဲ့အခ်ိန္မွာေျပာမယ္ဆုိရင္ေတာ့ က်ေနာ္မွာ အဲ့လုိစိတ္ထဲမွာလည္းမထင္ထား သလုိ ထင္စရာအေၾကာင္းလည္းမရွိဘူးလုိ႔ေျပာရမွာေပါ့ေနာ္။ ဒါကေတာ့ အတင္းသက္သက္မဲ့ ယံုၾကည္မႈေပးတာေတာ့မဟုတ္ပါဘူး။ ဟုိ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔လူႀကီးလူေကာင္းဆန္ဆန္အလုပ္လုပ္ၾကတာပဲဆုိေတာ့ က်ေနာ္ အဲ့သေဘာကုိပဲျဖစ္ပါတယ္။
ဒါေပမဲ့စိတ္လႈပ္ရွားတယ္ဆုိတာကေတာ့ ခုနေျပာသလုိေပါ့တစ္သက္လံုးျပန္နင္းခြင့္မရတဲ့ ဒီအမိေျမကုိျပန္နင္းခြင့္ရတဲ့ စိတ္လႈပ္ရွားမႈကတစ္ပုိင္းရွိသလိုတစ္ဖက္မွာလည္း ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ေျပာေျပာေနတဲ့ ေျမာက္ပုိင္းကိစၥေပါ့ ဒီကိစၥေတြနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔လည္းျဖစ္တဲ့အခါက်ေတာ့ ေအာ္ဒါကေတာ့အခက္အခဲေလးေတြေပါ့ စိန္ေခၚမႈေလးေတြ လည္းရင္ဆုိင္ရမယ္ဆုိတဲ့အေပၚမွာေတာ့ စိတ္လႈပ္ရွားမႈေတာ့ရွိတာေပါ့။
ေမး။ ။ဟုတ္ကဲ့ပါရွင့္ရန္ကုန္ ေလဆိပ္မွာအကုိ႔ကုိသတင္းေထာက္ေတြက၀ုိင္းၿပီးေတာ့ေမးၾကတယ္၊ေမးတဲ႕ထဲမွာလည္း ေျမာက္ပိုင္း ကိစၥေတြလည္းပါတယ္ဆိုေတာ႕ေလ။ အဲ့လုိအေျခအေနမ်ဳိးနဲ႕ ခုလိုမ်ိဳး ေတြ႕လိမ္႔မယ္လို႕ ေမွ်ာ္လင္႔ထားခဲ႔သလား၊ အဲဒီအတြကေရာ၊ ျပင္ဆင္ခဲ႕တာမ်ိဳးေရာ ရွိပါသလားရွင္႕။
(ရုတ္တရက္ သူမ်က္ႏွာပ်က္သြားသလုိပဲလုိ႕ ထင္လုိက္မိတယ္- သူကေတာ႕ မ်က္ႏွာသိပ္ပ်က္ပံုမရဘဲ ေအးေအးေဆးေဆးပဲ ဆက္ေျဖခဲ႕တယ္)
ေျဖ။ ။က်ေနာ္နဂုိကတည္းက ေျပာထားေတာ့ ေလဆိပ္မွာသတင္းစာရွင္းလင္းပြဲလုပ္မယ္လုိ႔ေျပာထားေတာ့
တစ္စံုတစ္ရာေတာ့ ေမးလာၾကမွာပဲလို႕ ေတြးထားပါတယ္။ ေျမာက္ပိုင္းကိစၥလည္း ပါမယ္လုိ႔ ေမွ်ာ္လင့္ထားၿပီးသားပါ။ ဒါေပမဲ့ ရည္ရႊန္းပတ္ရႊန္းနဲ႔ေျပာရရင္ေတာ့တစ္သက္နဲ႔တစ္ကုိယ္ ဒီေလာက္မ်ားတဲ့ ကင္မရာနဲ႔ေတာ့အရုိက္မခံဘူးဘူးေပါ့ေလ။
ဆုိေတာ့အဲ့တာ ေလးေတြ႕တဲ့အခါကေတာ့ နည္းနည္းေတာ့…ေအာ္..ဒီမွာမီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္မ်ားေတာ္ေတာ္ေလး ရေနၿပီးလားေပါ့ေလ ။
ေမး ။ ။ဟုတ္ကဲ့ အကို ဒါကို မီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္ရေနၿပီလုိ႔ျမင္တာလားရွင္႕။
ဒီအေမး အေျဖ အပိုုင္းေလးကိုု ၾကည့္လိုုက္တာနဲ. တခုုခုု လြဲေခ်ာ္ေနတာကိုု သတိထား မိပါသည္။ ဂရုုစိုုက္ နားမေထာင္လိုု. ျဖစ္သြားတာလား--- သိုု.မဟုုတ္ သတင္းသမားကိုုယ္တိုုင္ က အေၾကာင္းတခုုခုုအတြက္ ကာကြယ္ေပးေစခ်င္လိုု.လား ဆိုုတာကေတာ့ ကာယကံရွင္ပဲ အသိဆံုုး ျဖစ္မွာပါ။
ကိုုနိုုင္ေအာင္ ျမန္မာျပည္ ေလဆိပ္ေရာက္တဲ့အခါ စိတ္ပူတာေတြ ရွိသလားလိုု. ေမးလိုုက္တဲ့ အခါ ကိုုနိုုင္ေအာင္က လူၾကီးလူေကာင္းေတြ လုုပ္တဲ့အလုုပ္ျဖစ္လိုု. အစိုုးရကေတာ့ ဖမ္းဆီးမယ္လိုု မထင္ဖူး မစိုုးရိမ္ဖူး-- ဒါေပမယ့္ ေျမာက္ပိုုင္း ABSDF ကိစၥေတြ ေျပာက် ဆိုုက် တာေတြ ရွိေနေတာ့ ဒီအခက္အခဲေတြ စိန္ေခၚမႈေတြက ရင္ဆိုုင္ရမယ့္အရာေတြ ျဖစ္ေနေတာ့ စိတ္လႈပ္ရွားမႈေတာ့ ျဖစ္တာေပါ့လို.---
ပရိသတ္အမ်ားစုု ျမန္မာျပည္သူေတြ အမ်ားစုု သိခ်င္ ၾကားခ်င္ေနတဲ့ ေျမာက္ပိုုင္း ေက်ာင္းသားေတြ အစုုလိုုက္ အျပံဳလိုုက္ သတ္ျဖတ္တဲ့အမႈကိုု ကာယကံရွင္ တာ၀န္ရွိသူ ကိုုယ္တိုုင္က အခက္အခဲေတြ စိန္ေခၚခ်က္ေတြ ရင္ဆိုုင္ရမယ့္အရာ ေတြျဖစ္ေနလိုု. စိတ္လႈပ္ရွားပါတယ္ လိုု. စၿပီး ဖြင့္ေျပာလာတဲ့အေပၚ ဘာေၾကာင့္ သတင္းေထာက္ ေမသၾကၤန္ဟိန္က--Follow up ေမးခြန္းျဖင့္ ဘာေၾကာင့္ စိတ္လႈပ္ရွားရသလဲ ဘာေၾကာင့္ စိန္ေခၚမႈေတြအျဖစ္ အခက္အခဲေတြျဖစ္တယ္လိုု. ေျပာရတာပါလဲရွင္း လိုု- ကာယကံရွင္ ကိုုနိုုင္ေအာင္ကိုု ရွင္းျပဖိုု. Verify လုုပ္ဖိုု. ေမးခြန္းမထုုတ္ခဲ့တာလည္း ဆက္ၿပီး မေမးခဲ့တာလည္း---- ဆိုုတာ--- ေမးစရာ ျဖစ္ေစပါသည္။
နစ္နာသူေတြ ေျမာက္ပိုုင္းက ေတာတြင္းျပန္ ခံရသူေတြက ဒီကိစၥမွာ ကိုုနိုုင္ေအာင္မွာ တာ၀န္ရွိပါတယ္လိုု. သတင္းစားရွင္းလင္းပြဲ လုုပ္ၿပီး တရား၀င္ ထုုတ္ေဖာ္ထားတာ ျဖစ္လိုု. သူတိုု.ေျပာတာ ဟုုတ္ပါသလား--- ဒီ ေက်ာင္းသား လူသတ္မႈၾကီးမွာ ဘယ္သူေတြမွာ တကယ္ တာ၀န္ရွိခဲ့ပါသလဲ အဲဒီအခ်ိန္က ABSDF အဖြဲ.၏ တာ၀န္အရွိဆံုုး ေခါင္းေဆာင္တဦးအေနျဖင့္ ေျဖၾကားေပးပါလိုု.-----
ဒီေလာက္အထိ ဒီအေၾကာင္းအရာ ဒီအေျခအေနမ်ိဳး ေရာက္ေန ပါလ်က္ သတင္းေထာက္ အမ်ိဳးသမီးက ဘာေၾကာင့္ ေထာက္ၿပီး မေမးခဲ့ပဲ လမ္းေၾကာင္းလြဲ သြားခဲ့တာလည္း။
ဒီကိစၥဟာ စာဖတ္ ပရိတ္သတ္ေတြမေျပာနဲ. သူ.မရ့ဲ သတင္းဌာနက သတင္းေထာက္ လူငယ္ ေတြကိုုယ္တိုုင္ စိတ္၀င္စားတဲ့ကိစၥပါလိုု. အစ ကနဦးမွာ စကားခံထားပါလ်က္ ဘာေၾကာင့္ ကာယကံရွင္ ကိုုနိုုင္ေအာင္ကိုုယ္တိုုင္က တိုုက္ရိုုက္မေမးတဲ့ အရာကိုု အစ ေဖာ္ၿပီး ေျပာလာ တဲ့အေပၚ သတင္းသမားတဦးက ဒီေလာက္ အေရးၾကီးၿပီး စိတ္၀င္စားတဲ့ လူေတြ သိသင့္ သိထိုုက္တဲ့ အခ်က္ကိုု ကာယကံရွင္ တာ၀န္ရွိသူတဦး ကိုုယ့္ေရွ.မွာ လာၿပီး စကားခံေနပါ လ်က္ တည့္တည့္ ေမးမထြက္ခဲ့တာ ဘာေၾကာင့္လည္း---။ စနစ္တက် ေလ့.က်င့္ ထားသူ မဟုုတ္လိုု. မသိလိုုက္တာလား သိုု.မဟုုတ္ပဲ သိသိၾကီးနဲ. ဟ ေပးလိုုက္တာလား စဥ္းစားစရာ ေတြ ျဖစ္ေစပါသည္။
ေမးသင့္တဲ့ ေမးခြန္းကိုု ေနာက္ဆက္တြဲအျဖစ္ ဆက္မေမးပဲ ကိုုနိုုင္ေအာင္ကိုု ေရွာင္ထြက္လိုု. ရေအာင္ လမ္းလြဲေစတဲ့သေဘာနဲ.---
အဲ့လုိအေျခအေနမ်ဳိးနဲ႕ ခုလိုမ်ိဳး ေတြ႕လိမ္႔မယ္လို႕ ေမွ်ာ္လင္႔ထားခဲ႔သလား၊ အဲဒီအတြကေရာ၊ ျပင္ဆင္ခဲ႕တာမ်ိဳးေရာ ရွိပါသလားရွင္႕။
ဆိုုတဲ့ Open Ended Quesiton နဲ. ဖြင့္ေပးလိုုက္ၿပီး ေျပာခ်င္တာ ေျပာ ေျဖခ်င္တာ ေျဖလိုု.ရေအာင္ တမင္ သက္သက္ လုုပ္ေပးလိုုက္သလိုု ျဖစ္ေစပါသည္။ ။ ဒီလိုု အခ်က္ေတြက သတင္းသမားေတြအေပၚ ပရိတ္သတ္ေတြ နားလည္မႈ လြဲတဲ့အျပင္ အယံုုအၾကည္ပါ ပ်က္ေစပါ။ ။
ဒီေတာ့လည္း ကိုုနိုုင္ေအာင္က ေျမာက္ပိုုင္းကိစၥကိုု ေဖါ့ေဖါ့ေလး ေျပာၿပီး ဟာသပါေနွာကာ အေၾကာင္းအရာတခုုကိုု အခုုလိုု ေျပာင္းလိုုက္ပါသည္။
ေျမာက္ပိုင္းကိစၥလည္း ပါမယ္လုိ႔ ေမွ်ာ္လင့္ထားၿပီးသားပါ။ ဒါေပမဲ့ ရည္ရႊန္းပတ္ရႊန္း နဲ႔ေျပာရရင္ ေတာ့တစ္သက္နဲ႔တစ္ကုိယ္ ဒီေလာက္မ်ားတဲ့ ကင္မရာနဲ႔ေတာ့အရုိက္မခံဘူးဘူးေပါ့ေလ။ ဆုိေတာ့အဲ့တာ ေလးေတြ႕တဲ့အခါကေတာ့ နည္းနည္း ေတာ့…ေအာ္ ..ဒီမွာမီဒီယာ လြတ္လပ္ခြင့္မ်ားေတာ္ေတာ္ေလး ရေနၿပီးလားေပါ့ေလ ။
ေမး ။ ။ဟုတ္ကဲ့ အကို ဒါကို မီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္ရေနၿပီလုိ႔ျမင္တာလားရွင္႕။
ကဲ အေရးၾကီးတဲ့ လူေတြအမ်ား စိတ္၀င္စားတဲ့ ေျမာက္ပိုုင္း အုုပ္စုုဖြဲ. သတ္ျဖတ္တဲ့ လူသတ္မႈၾကီးကေန
စာနယ္ဇင္း သတင္းအလုုပ္နဲ.ဘာမွ မဆိုုင္တဲ့ ကိုုနိုုင္ေအာင္ကိုု သတင္းေထာက္ ေမသၾကၤန္ဟိန္က မီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္ေတြ ရေနၿပီလိုု. ျမင္ပါသလား--- ဆိုုတဲ့ ေနာက္ ဆက္တြဲ ေမးခြန္းေတြနဲ.--- လမ္းလြဲၿပီး တျခား အေၾကာင္းအရာစီ ဆြဲေခၚ ထုုတ္သြားသလိုု ျဖစ္မေနေတာ့ဘူးလား။ ။ ဒီေတာ့ ကိုုယ့္ လူမိုု. ဖြဖြေလးနဲ. ဟေပးၿပိး ဟိုု ၿပိဳင္ဖက္ျဖစ္တဲ့ မိုုးသီးက်ေတာ့ အပိုုင္း(၅) ခြဲၿပီး---မီးကင္သလိုု Grilled လုုပ္ခဲ့တာမ်ိဳးေတြ ေရးသားခ့ဲေတာ့ အဲဒီလိုုမ်ိဳးဟာေတြဟာ စာနယ္ဇင္း က်င့္၀တ္ကိုု တကယ္ ေလးစားလိုုက္နာတဲ့ တန္ဘိုုးထားတဲ့ ေစာင့္စည္းတဲ့ သတင္းသမား Professional Journalist ေတြက လုုပ္ေလ့ မရွိပါ။
လုုပ္ရင္ Balance လဲ မျဖစ္။ Fair လဲ မျဖစ္တဲ့အျပင္ Objectivity, Impartiality မျဖစ္တာေၾကာင့္ ဒါမ်ိဳးကိုု bias ဘက္လိုုက္တယ္ မ်က္ႏွာလိုုက္တယ္ဆိုုတဲ့အခ်က္ေတြနဲ. စာဖတ္ ပရိတ္သတ္ေတြက ေထာက္ျပလာမွာ ေသျခာပါသည္။
ဒါေၾကာင့္ သတင္းသမားဆိုုရင္ အၿမဲတမ္း ကိုုယ္တိုုင္ကလဲ စာနယ္ဇင္း က်င့္၀တ္ Journalistic Ethic ရွိဖိုု. လိုုတဲ့အျပင္ လုုပ္တဲ့အခါမွာလည္း Professional ျဖစ္ရမည့္အျပင္ သတင္းသမားေတြ လိုုက္နာ ေစာင့္ထိမ္းရမည့္ စည္းကမ္း က်င့္၀တ္ Code of Conducts ေတြကိုု ထိမ္းသိမ္းမွာသာ လူရိုုေသ ရွင္ရိုုေသတဲ့ ေရရွည္ခံတဲ့ တာ၀န္ယူ တာ၀န္သိ သိကၡာရွိတဲ့ Responsible and Reputable Reporter/Journalist အျဖစ္ ရင္ေမာ့ကာ ကိုုယ့္ အလုုပ္ကိုုယ္ ရဲရဲ လုုပ္ရဲ ရပ္တည္ရဲၿပီး ေျပာရဲ ဆိုုရဲ ေရးသားရဲတယ့္ တကယ့္ သတင္းသမား ျဖစ္ေပလိမ့္မည္။
သတင္းသမားဟူသည္ ဒီအခ်က္ေတြနဲ. ကိုုက္ညီဖိုု. အထူး လိုုေပသည္။
UDP myanmar
ဓါတ္ပံု ဒီမုိဖက္တီး
No comments:
Post a Comment